1. Her birey doğduğu andan itibaren bir cinsiyete sahiptir ancak cinsel yönelim farklılıklarıyla cinsel kimliklerimiz birbirinden ayrılıyor. Peki bu ayrılma ne zaman yaşanıyor?

‘Cinsel yönelim’ ve ‘cinsel kimlik’ kavramlarını daha iyi anlamak için bu kavramların temeli olan ‘cinsiyet’ kavramını anlamak gerekmektedir.

Cinsiyet erillik ve dişiliği anlatan biyolojik bir kavramdır. Biyolojik cinsiyet, kişinin genleriyle belirlenmiştir. Bireyin cinsel olarak hangi cinsiyete ilgi duyduğu ise kişinin cinsel yönelimini göstermektedir. Cinsel yönelim, cinsel kimlikten ve genlerle gelen biyolojik cinsiyetten bağımsızdır.  Cinsel kimlik çocukluğun ilk yıllarında şekillenir ve kişiyi ‘kadın’ veya ‘erkek’ olarak tanımlamaktadır. Doğuştan sahip olunan cinsel organ, cinsel kimliğin belirteci olarak büyük önem taşımaktadır. Araştırmalar çocukların kendi cinsiyetlerini yaklaşık 2.5 yaşındayken anlamayı başladıklarını göstermektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, cinsel yönelimin ergenliğin başlarında şekillendiğini gösterse de kişinin cinsel yönelimi fark ettiği yaş aralığı değişim göstermektedir.

2. Cinsel yönelim hangi faktörlere bağlıdır? (Doğuştan, çevresel?)

Cinsel yönelimin oluşumu uzun yıllardır bir tartışma konusu ve bu konuyla ilgili olarak birden fazla görüş yer alıyor. Bir görüşe göre bu kendiliğinden gelişen bir yönelme durumudur ve bir ‘seçim’ değildir. Bu yönelim doğuştan gelir ve aile yapısı, sosyal yaşantı gibi çevresel faktörler bu yönelim üzerinde etkili değildir, cinsel yönelim dış etkilerle değiştirilemez. Bir diğer bakış açısına göre ise genetik, hormonal, gelişimsel, sosyal ve kültürel olmak üzere birçok faktör etkileşim içindedir ve kişinin cinsel eğiliminin belirlenmesinde rol oynar. 

3. Her pembe giyen erkek çocuğunun veya her arabayla oynayan kız çocuğunun cinsel yönelimi farklı diyebilir miyiz? Asıl belirleyici durumlar nelerdir?

Çocukların renk ve oyuncak tercihlerine dayanarak bu seçimi yapmak doğru olmaz. Oyuncakların cinsiyeti yoktur. Çocuklarda sağlıklı zihinsel ve ruhsal gelişim için çocuğun yaşına uygun olan ve hayal gücünü destekleyen her materyal oyuncaktır. Oyuncak seçiminde kız-erkek ayrımı yapmadan, çocuklarımızın her çeşit oyuncakla oynamasına ve farklı rollere bürünmelerine fırsat vermeliyiz. Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Dr. A. Donald, çocukların erken yaşta oynadıkları oyuncakların ‘cinsiyetten bağımsız’ olması gerektiğini söylüyor. 

4. Çocuğun hemcinsine karşı ilgi duyduğunu anlayan anne baba nasıl davranmalıdır? Hangi durumlarda destek almalıdır?

Böyle bir durumla karşı karşıya kalan ebeveynler korku ve endişe yaşarlar. Çoğu anne-baba, çocuklarının hemcinslerine karşı ilgi duyduklarını öğrendiğinde şok, suçluluk, inkar, kızgınlık gibi birçok duyguya aynı anda yaşarlar. Hemen her ebeveynin ilk aklına gelen soru ‘Şimdi ne olacak?’ sorusudur. Yaşanan ilk şok atlatıldıktan sonra ailelerin çocuklarına nasıl destek verebilecekleri konusunda fikir sahibi olmaları önemlidir.

Bu noktada, ilk olarak ebeveynle çocuk arasında yıllar içinde kurulmuş olan saygı ve güven duygusunun korunması gerekiyor. Çocuk cinsel eğilimi konusundaki duygu ve düşüncelerini ifade ettikten sonra, yardıma ihtiyacı olduğunu belirtirse ebeveyn olarak yapmamız gereken psikolojik destek alması için çocuğumuzun yanında olmaktır. Yaşanan bu süreçte çocuk ve aile iyi bir takım çalışması yapmalıdırlar. Ülkemizde benzer zorluklar yaşayan anne babaları biraraya getirerek grupça destek veren kurum ve dernekler var. Aile kendini hazır hissettiğinde bu toplu destek gruplarına katılabilir. 

5. Cinsel yönelimi konusunda ailesine açılan bir çocuğa ailenin yaklaşımı nasıl olur? Hangi davranışlar ne ile sonuçlanır?

Hemcinsine ilgi duyan kişi toplumun tepkisinden dolayı bunu yakın çevresine ve ailesine açıklamaktan çekinebilir. Aile böyle bir durumdan şüphe ediyorsa, kendini hazır hissettiğinde bu konu hakkında çocuğuyla konuşmalıdır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) eşcinselliği "Uluslararası Hastalıklar Sınıflandırması"ndan çıkarmıştır. Hemcinsine yönelme insan cinselliğinin normal bir varyasyonu olarak görülmesine rağmen toplumdaki genel yaklaşım nedeniyle çocuk kendini dışlanmış ve yalnız hissedebilir. Bu süreç anne baba için de zorlu bir dönem olabileceğinden uzman görüşünden faydalanılması önerilmektedir. Aileler, bu konuda destek almak için Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneğine (CETAD) danışılabilir. Ebeveynler bu süreçte çocuğun yanında yer almaz ve çocuğa ‘öteki’ gibi davranırlarsa, bu tutum çocukların aileden uzaklaşmalarına ve ruhsal hastalıklara yatkın olmalarına sebep olabilir.  

6. Önceki yıllara göre eşcinsellik oranında bir artış olduğunu söyleyebilir miyiz? 

Günümüzde hemcinsine ilgi duyan bireyler artık cinsel yönelimlerini gizlemeden bu konudaki tutumlarını açıkça ortaya koymaya başladılar. "Türkiye'de ve dünyada eşcinsel oranı hızla artmaktadır" şeklindeki söylemler oransal olarak doğru olmayabilir. Bu noktada “Türkiye'de ve dünyada eşcinsel görünürlüğünün hızla artması”ndan bahsetmek daha doğru olacaktır. 

7. Cinsel yönelim ve cinsel kimlik konusunda ruh sağlığı çalışanlarına düşen görevler nelerdir? 

Bazı çocuklar doğuştan getirdikleri bedensel özelliklerinden daha farklı bir cinsiyet kimliği geliştirirler. Bedenlerindeki cinsiyetle, deneyimledikleri cinsiyet arasında fark olduğunda çocuk memnuniyetsizlik yaşar ve bu aşamada ruh sağlığı uzmanlarının yardımı gerekmektedir. Çocuk toplum genelindekinden farklı bir eğilime sahip olduğunda yetersizlik hissederek, olumsuz benlik algısı geliştirebilir. Bu da ergenlik ve erişkinlikte başta depresyon olmak üzere birçok ruhsal hastalık yaşama riskini arttırmaktadır. 

Burada uzmanlarla görüşme amacı ‘çocuğun cinsiyet kimliğini beklenene uygun hale getirmek’ değildir. Ruh sağlığı çalışanlarına düşen görev, cinsiyet kimliğini keşfetme sürecinde kişiye destek olmak ve kişinin toplumda karşılaşabileceği olumsuz sosyal tutumlarla başa çıkabilmesi için başetme  mekanizmalarını öğretmektir. Ruh sağlığı çalışanı her zaman çocuğun ve ailesinin tarafında olan kişidir.

Uzm. Psk. Evren Morgül